Sự tuần hoàn máu

Sự tuần hoàn máu

Sự tuần hoàn máu (tiếp)

GIẢI BÀI TẬP SỰ TUẦN HOÀN MÁU

I. GỢI Ý TRẢ LỜI CÂU HỎI SÁCH GIÁO KHOA

A. PHẦN TÌM HIỂU VÀ THẢO LUẬN

♦ – Hãy chỉ ra đường đi của máu (bắt dầu từ tim) trên sơ đồ hệ tuần hoàn hở (hình 18.1) và hệ tuần hoàn kín (hình 18.2).

– Cho biết những ưu điểm của hệ tuần hoàn kín so với hệ tuần hoàn mở.

– Cho biết vai trò cua tim trong tuần hoàn máu. 

Trả lời:

– + Đường đi của máu trên sơ đồ hệ tuần hoàn mở:

Máu xuất phát từ tim qua hệ thống động mạch tràn vào khoang máu và trộn lẫn với nước mô tạo thành hỗn hợp máu – nước mô. Sau khi tiếp xúc và trao đổi chất với tế bào, hỗn hợp máu – nước mô chui vào tĩnh mạch để về tim. Hệ tuần hoàn có một đoạn máu không chảy trong mạch kín gọi là hệ tuần hoàn hở.

+ Đường đi của máu trên sơ đồ hệ tuần hoàn kín:

Máu từ tim bơm đi lưu thông liên tục trong mạch kín, từ động mạch qua mao mạch, tĩnh mạch và về tim. Máu và tế bào trao đổi chất qua thành mao mạch. Hệ tuần hoàn có máu chảy trong mạch kín gọi là hệ tuần hoàn kín.

– Ưu điểm của hệ tuần hoàn kín so với hệ tuần hoàn hở:

Trong hệ tuần hoàn kín, máu chảy trong động mạch dưới áp lực cao, tốc độ máu chảy nhanh, máu đi được xa, điều hoà và phân phối máu đến các cơ quan nhanh, do vậy, đáp ứng được nhu cầu trao đổi khí và trao đổi chất cao.

– Vai trò của tim trong tuần hoàn máu là bơm máu, đẩy máu chảy trong mạch và hút máu về.

Hình 18.1. – Sơ đồ hệ tuần hoàn hở; Hình 18.2. Sơ đồ hệ tuần hoàn kín

♦ – Hãy chỉ ra đường đi của máu trong hệ tuần hoàn đơn của cá (xuất phát từ tim) và giải thích vì sao hệ tuần hoàn của cá gọi là hệ tuần hoàn đơn (hình 18.3A).

– Hãy chỉ ra đường đi của máu trong hệ tuần hoàn kép của thú và giải thích vì sao hệ tuần hoàn của thú được gọi là hệ tuần hoàn kép (hình 18.3B).

– Cho biết ưu điểm của tuần hoàn máu trong hệ tuần hoàn kép so với hệ tuần hoàn đơn. 

Hình 18.3. Hệ tuần hoàn kín

Trả lời:

– Đường đi của máu trong hệ tuần hoàn đơn của cá: tim bơm máu vào động mạch, lên hệ thống mao mạch mang, tiếp đó vào động mạch lưng và vào hệ thống mao mạch, sau đó về tĩnh mạch và trở về tim.

Hệ tuần hoàn của cá gọi là hệ tuần hoàn đơn vì chỉ có 1 vòng tuần hoàn.

– Đường đi của máu trong hệ tuần hoàn kép của thú qua hai vòng tuần hoàn:

+ Vòng tuần hoàn lớn: Máu giàu O₂ được tim bơm vào động mạch chủ và các động mạch nhỏ hơn và đến mao mạch ở các cơ quan, bộ phận để thực hiện trao đổi khí và chất, sau đó máu giàu CO₂ đi theo tĩnh mạch về tim.

+ Vòng tuần hoàn nhỏ: Máu giàu CO₂ được tim bơm lên phổi để trao đổi khí và trở thành máu giàu O₂ quay trở lại tim.

Hệ tuần hoàn của thú dược gọi là hệ tuần hoàn kép vì có hai vòng tuần hoàn lớn và nhỏ.

– Ưu điểm của tuần hoàn máu trong hộ tuần hoàn kép so với hộ tuần hoàn đơn là: lượng máu đến các cơ quan và quá trinh trao đổi chất ở mao mạch phụ thuộc vào áp lực máu chảy trong động mạch.

Ở hệ tuần hoàn đơn của cá, khi máu từ tim đi qua hệ thống mao mạch ở mang thì huyết áp giảm nhanh, do vậy, máu chảy trong động mạch lưng di đến các cơ quan dưới áp lực trung bình. 

Ở hệ tuần hoàn kép, sau khi trao đổi khí ở mao mạch phổi, máu quay về tim và dược tim bơm đến các cơ quan dưới áp lực cao, máu chảy nhanh, đi xa, tạo ra áp lực thuận lợi cho quá trình trao đổi chất ở mao mạch.

B. CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP

1. Tại sao hệ tuần hoàn của côn trùng được gọi là hệ tuần hoàn hở?

Trả lời:

Hệ tuần hoàn của côn trùng được gọi là hệ tuần hoàn hở vì hệ tuần hoàn có một đoạn máu không chảy trong mạch kín.

2. Tại sao hệ tuần hoàn của cá, lưỡng cư, hò sát, chim và thú được gọi là hệ tuần hoàn kín?

Trả lời:

Hệ tuần hoàn của cá, lưỡng cư, bò sát, chim và thú dược gọi là hệ tuần hoàn kín vì có máu chảy trong mạch kín.

3. Đánh dấu X vào ô □ cho ý trả lời đúng về nhóm dộng vật không có sự pha trộn giữa máu giàu O₂ và máu giàu CO₂ ở tim.

x a) Cá xương, chim, thú

□ b) Lưỡng cư, thú

□ c) Bò sát (trừ cá sấu), chim, thú

□ d) Lưỡng cư, bò sát, chim.