Di truyền tương tác
Phương pháp giải các bài tập di truyền hoán vị cơ bản
Giới thiệu khái quát lí thuyết các dạng tương tác thường gặp và các tỉ lệ của từng kiểu tương tác : tương tác bổ trợ,tương tác cộng gộp, tương tác át chế.
I. Bản chất của qua trình tương tác gen
Tương tác gen là sự tác động qua lại giữa các sản phẩm của gen trong quá trình hình thành một kiểu hình ở cơ thể sinh vật
Tương tác gen gồm có
Tương tác của các gen alen thuộc cùng một gen đã đưuọc đề cập đến trong phần di truyền Men den , các gen trên cùng một alen có thể tương tác với nhau theo mối qua hệ : trội lặn hoàn toàn , trội lặn không hoàn toàn và đồng trội
Tương tác gen của các gen không alen là hiện tượng các gen trên các NST khác nhau có các sản phẩm tác động qua lại với nhau
Trong bài này chúng ta sẽ xem xét kĩ hơn hiện tượng tương tác các gen nằm trên các NST khác nhau đưuọc biểu hiện như thế nào
Khi các gen nằm trên các NST khác nhau thì có các kiểu tương tác sau :
Tương tác bổ trợ
Tương tác át chế
Tương tác cộng gộp
Di truyền tương tác
II. Dấu hiệu nhận biết di truyền tương tác gen
Tỉ lệ phân li kiểu gen trong di truyền phân li độc lập – phép lai hai cặp gen
AaBb x AaBb 9 A- B : 3 A – bb: 3 aa B- : 1 aabb
Dấu hiệu nhận biết di truyền tương tác gen không alen
– Phép lai chỉ xét đến sự biểu hiện kiểu hình của một cặp tính trạng .
– Ở 
có 16 tổ hợp, tỉ lệ phân li kiểu hình biến đổi so với tỉ lệ phân li độc lập
– Trong phép lai phân tích tỉ lệ phân li kiểu hình là 1: 1:1:1 hoặc 3:1
1. Tương tác bổ sung
Là kiểu tác động qua lại của 2 hay nhiều gen thuộc lôcut khác nhau xuất hiện tính trạng mới.
Thí nghiệm phát hiện quy luật tương tác bổ sung
P : Dòng hoa Trắng 1 x Dòng hoa trắng 2
F1 : hoa đỏ
F2 : 9/16 hoa đỏ : 7/16 trắng
Giải thích quy luật tương tác gen bổ sung
F2 : 9 + 7 = 16 tổ hợp giao tử F1 : 4 loại giao tử x 4 loại giao tử
F1 dị hợp 2 cặp gen AaBb
=> Tính trạng màu sắc hoa do hai alen chi phối , tính trạng tuần theo quy luật tương tác gen.
Tỉ lệ phân li kiểu hình ở F2 là 9 đỏ : 7 trắng => Có mặt cả hai loại alen trội thì có màu đỏ, có một loại alen thì có màu trắng.
=> Quy ước :
A- B : màu đỏ
A- bb ; aaB- ; aabb : màu trắng
Sơ đồ lai :
P : aa BB x AAbb
F1 x F1 : AaBb x AaBb
F2 : 9A – B – : 3aa B – 3A – bb : 1 aabb
9 đỏ : 7 trắng
Ngoài ra còn gặp các loại tỉ lệ biến dạng khác như 9 : 3: 3 : 1; 9 : 6 : 1
2. Tương tác cộng gộp
Là kiểu tác động nhiều gen, trong đó mỗi gen trội có vai trò tương đương nhau và cùng đóng góp 1 phần như nhau vào sự tăng giảm mức độ biểu hiện của tính trạng.
Thí nghiệm phát hiện quy luật tác động cộng gộp
Thí nghiệm phát hiện quy luật tác động cộng gộp
P : A1 A1 A2 A2 x a1 a1 a2 a2
(đỏ đậm) (trắng)
F1 : A1 a1 A2 a2
(đỏ hồng)
9A-B -: 3A – bb : 3aa B – :1 aabb
3. Tương tác át chế :
Hai gen không alen có vai trò khác nhau trong quá trình biểu hiện tính trạng , hoạt động của gen này át chế biểu hiện của gen kia .
Thí nghiệm phát hiện các kiểu át chế
Át chế tỉ lệ 13 : 3
Thí nghiệm: Ở gà 2 kiểu gen CCII và ccii đều xác định màu lông trắng. Màu trắng ở kiểu gen CCII là do gen C tạo màu bị gen I át đi, còn kiểu gen ccii cho kiểu hình trắng là do gen tạo màu ở trạng thái đồng hợp lặn
P: gà trắng x gà trắng
CCII x ccii
F1 CcIi (gà trắng)
F2 9 C-I- : 3ccI- : 1 ccii : 3 C-ii
13 trắng: : 3 màu
Át chế tỉ lệ 12:3:1
Alen trội A kìm hãm sự biểu hiện của B ở locus khác. B chỉ biểu hiện ở aa. Aabb có kiểu hình khác
Thí nghiệm: Lai bi qua mau xanh co kiêu gen AABB với bí quả trắng co kiểu gen aabb thi bí F1 AaBb có màu trắng. Lai F1 với nhau cho F2 tỷ lệ 12 trắng : 3 vàng : 1 xanh
P Bí quả trắng x Bí quả trắng
F1: AaBb (quả trắng)
F2: 9 A-B- : 3A-bb : 3 aaB- : 1 aabb
12 quả trắng : 3 quả vàng : 1 quả xanh
Át chế tỉ lệ 9 : 3 : 4
Kiểu gen aa cản trở sự biểu hiện của các alen locus B, gọi là át chế lặn đối với locus B
Thí nghiệm:
P: Chuột đen x Chuột trắng
AAbb x aaBB
F1: AaBb (xám nâu)
F2: 9 A-B- : 3 A-bb : 3 aaB : 1aabb
9 xám nâu : 3 đen : 4 trắng
4) Ý nghĩa
– Làm tăng xuất hiện biến dị tổ hợp, xuất hiện tính trạng mới chưa có ở bố mẹ. Mở ra khả năng tìm kiếm những tính trạng mới trong công tác lai tạo giống.