Phương pháp giải các bài toán liên quan đến di truyền phân li

Phương pháp giải các bài toán liên quan đến di truyền phân li

Hướng dẫn giải chi tiết một số dạng toán di truyền phân li thường gặp như : xác định kết quả thu được của phép lai, xác định kiểu gen của bố mẹ..

Đồng thời bài viết cũng mở rộng cho các em một số trường đặc biệt trong di truyền Men den

I. BÀI TOÁN THUẬN 

Kiểu hình của P, tính trạng trội lặn hoàn toàn =>  Xác định kết quả phép lai thu được

Cách giải:

Bước 1 : Xác định kiểu hình của P => kiểu gen của P có thể có

Bước 2 : Viết sơ đồ lai của từ các kiểu gen của P => kết quả lai

Ví dụ 1 : Ở cà chua, gen A quy định quả đỏ trội hoàn toàn so với gen a quy định quả vàng. Xác định kết quả phân li kiểu hình của phép lai sau

a)      Quả đỏ x quả vàng

b)      Quả đỏ x quả đỏ

Phương pháp giải các bài toán liên quan đến di truyền phân li

Phương pháp giải các bài toán liên quan đến di truyền phân li

Hướng dẫn giải

a)      Quả đỏ có thể có kiểu gen Aa hoặc AA ; cây hoa vàng có kiểu gen aa

TH1 : cây có kiểu gen AA => AA x aa => Aa – 100% hoa đỏ

TH2 : cây hoa đỏ có kiểu gen Aa => Aa x aa => 1Aa :1 aa

b)      Nếu AA x AA => 100% đỏ

Nếu AA x Aa => 100 % đỏ

Nếu Aa  x Aa => 3 A – : 1 aa ( 3 đỏ : 1 trắng )

Ví dụ 2 : Ở người có hệ nhóm máu di truyền A, O , B được quy định bởi các alen A=B >O .

a)      Có bao nhiêu kiểu gen quy định nhóm máu có ở người

b)      Bố nhóm máu A , mẹ B thì con sinh ra có những kiểu gen nào  ?

Hướng dẫn giải

a) Nhóm máu A có kiểu gen AA , AO ; nhóm máu B có kiểu gen BB , BO , nhóm máu O có kiểu gen OO ; nhóm máu AB có kiểu gen AB .

=> Có 6 kiểu gen quy định nhóm máu ở người

b) Bố nhóm máu A : AA , AO ; mẹ có nhóm máu B thì có kiểu gen BB và BO .

Chú ý xét  đủ các trường hợp có thể xảy ra

TH 1 : Bố AA x BB

TH2 Bố AA x BO

TH3: Bố AO x BB

TH 4 : Bố AO  x BO

( Tự viết kết quả lai )

=> Kết luận có thể sinh ra được các nhóm máu A, B , AB , O

II.  DẠNG BÀI TOÁN NGHỊCH

Cho biết kiểu hình P , kết quả của phép lai , xác định kiểu gen của P

Cách giải:

Bước 1 : Rút gọn kết quả phép lai về tối giản=> Xác định được tính trạng trội lặn , xác định được các kiểu gen của P

Bước 2 : Xác định kiểu gen của P thỏa mãn đề bài

Ví dụ 3: Ở đậu Hà Lan , A quy định thân cao trội hoàn toàn so với alen a quy định thân thấp . Cho các phép lai sau

Phép lại 1 : Thân cao x Thân cao : 75,2 % cao , 24,8 % thấp

Phép lai 2 : Thân cao x  Thân cao : 100% cao

Xác định kiểu gen của các cây thân cao trong các phép lai trên ?

Hướng dẫn giải :

Phép lai 1 : 3 cao : 1 thấp => Thân cao >> thân thấp => thân thấp = ¼

Phép lai 2 : 100% cao => Bắt buộc có một thân cao có kiểu gen AA , thân cao còn lại có kiểu gen AA , Aa.

III : XÁC ĐỊNH SỐ PHÉP LAI VÀ SỐ KIỂU HÌNH CHUNG CỦA MỘT SỐ PHÉP LAI TỔNG THỂ .

–   Xác định kiểu hình chung trong một nhóm phép lai

Ví dụ 5 : Ở  một loài thực vât A quy định quả tròn , a quy định  quả dẹt , cho 3 phép lai

a)      AA x AA

b)      Aa x Aa

c)      aa xaa

Xác định kiểu hình đời con của cả ba phép lai  ?

Chú ý : Trong tất cả các phép lai cần chú ý là số con lai trong các phép lai là ngang nhau

Ta có :AA x AA => 4 AA

Aa x Aa => 1 AA : 2 Aa : 1 aa

aa x aa => 4 aa

=> Tỉ lệ kiểu gen của con lai là : 5 AA : 2 Aa : 5 aa => 7 tròn : 5 dẹt .

IV .  CÁC NGOẠI LỆ CỦA DI TRUYỀN PHÂN LI CỦA MEN DEN  

  • Trội không hoàn tòan
  • Gen gây chết ở thể hồng hợp trội hoặc đồng hợp lặn
  • Gen đa alen
  • Gen ảnh hưởng bởi sự di truyền liên kết với giới tính

Ví dụ 4 : Cho các phép lai sau

Phép lai 1 : Cây hoa đỏ  x cây hoa trắng  : 100% cây hoa hồng

Phép lai 2 : Cây hoa hồng  x cây hoa hồng : 1 cây hoa đỏ : 1 cây hoa trắng : 2 cây hoa hồng

a)      Xác định quy luật di truyền trong các phép lai trên

b)      Xác định kiểu gen của cơ thể bố mẹ

c)      Xác định tỉ lệ phân li kiểu hình ở F2 khi cho F1 tự thụ phấn .

Nhận xét : Chú ý với bài toán có liên quan đến hiện tượng  trội không hoàn toàn  => gen trội ( kiểu hình hoa đỏ) không lấn át hoàn toàn sự biểu hiện của gen lặn( kiểu hình hoa trắng) nên thể dị hợp có kiểu hình trung gian(kiểu hình hoa hồng)

Trong phép lai có liên quan đến tính trạng trội hoàn toàn thì sự phân li kiểu hình có liên quan đến sự phân li kiểu gen .

Sự phân li các alen và tỉ lệ kiểu gen tương tự với phân li của Men den tuy nhiên sự khác nhau chủ yếu là do sự biểu hiện kiểu hình của các alen và sự tương tác cảu các gen .

Kết quả

a)      Quy luật trôi không hoàn toàn

b)      Cây hoa đỏ AA , cây trắng aa , cây hồng Aa

c)      Tự viết kết quả lai

V . VẬN DỤNG TOÁN XÁC SUẤT TRONG DI TRUYỀN PHÂN LY

Ví dụ7: Ở người,  gen A quy định bình thường , gen a da bị bệnh bach  tạng  . Trong một gia đình bố mẹ mang kiểu gen dị hợp .Hãy xác định tỷ lệ để bố mẹ đó

a)       Sinh 1 con bình thường

b)      Sinh 1 con gái bị bệnh

c)      Sinh  1 con gái bình thường hoặc  một con trai bị bệnh

d)      Sinh 1  con bị bệnh và một đứa con bình thường

Hướng dẫn giải :  

  • Bố mẹ mang kiểu gen dị hợp => Aa
  • Aa × Aa → 1 AA : 2 Aa : aa => \frac{3}{4} A- : \frac{1}{4}aa
  • Sinh con gái  = Sinh con trai = \frac{1}{2}
  • Sinh con bị bệnh là con gái là : \frac{1}{4}  ×\frac{1}{2}= \frac{1}{8}
  • Sinh 1 con gái bình thường và một con trai bị bệnh là : \frac{3}{4} x \frac{1}{2} x \frac{1}{4} x \frac{1}{2}  = \frac{3}{64}
  • Sinh một con bị bệnh và mọt con bình thường là : \frac{3}{4}  x \frac{1}{4} = \frac{3}{16}

Thảo luận cho bài: Phương pháp giải các bài toán liên quan đến di truyền phân li