Phân tích hình tượng Sóng trong thơ Xuân Quỳnh (Mẫu 2)

Phân tích hình tượng Sóng trong thơ Xuân Quỳnh (Mẫu 2)

Âm điệu bài thơ Sóng được tạo nên bởi hai yếu tố chính. Thứ nhất là thể thơ. Thể thơ năm chữ có khả năng gợi tả sự nhịp nhàng của sóng. Xuân Quỳnh đã tỏ ra rất linh hoạt, phóng túng khi ngắt nhịp, phối âm bằng – trắc để miêu tả nhịp sóng khi dịu êm, khoan thai, khi dữ dội, dạt dào,… Thứ hai là phương thức tổ chức ngôn từ, hình ảnh. Tác giả mượn hình ảnh sóng để diễn đạt những lớp sóng cảm xúc nhiều cung bậc, cho nên âm điệu bài thơ là sự hòa trộn thanh âm, nhịp điệu của sóng với những trăn trở, khát khao, nhớ thương, hờn giận đan xen, tiếp nối trong lòng người con gái đang yêu. Qua âm điệu chung của bài thơ, người đọc liên tưởng đến hình ảnh những lớp sóng ngoài đại dương vô tận.

Khát vọng tình yêu của người con gái đã vượt lên những băn khoăn và cách trở:

Tinh yêu giống như những con sóng có từ ngàn xưa, nhưng khi Xuân Quỳnh viết: Nỗi khát vọng tình yêu, Bổi hồi trong ngực trẻ nghĩa là nhà thơ đã nêu được nét đặc trưng nhất của tình yêu. Khát vọng tình yêu khác hẳn ước vọng tình yêu. Ước vọng chỉ mới là ao ước và hi vọng, còn khát vọng thì đã là sự đam mê cháy bỏng, mãnh liệt vô cùng!

Đây có thể xem là thời điểm “then chốt” trên hành trình nhận thức của người con gái đang yêu. Nếu sóng đã tìm ra tận bể để tự hiểu mình thì em cũng tìm đến tình yêu anh để hiểu sâu hơn về con người đích thực của em. Trước không gian bao la là biển cả, làm sao em không trăn trở với những câu hỏi từ ngàn xưa vốn là những băn khoăn, triết lí mang tầm vũ trụ. Bao câu hỏi cứ vương vấn trong tâm hồn em, làm cho em trăn trở, thao thức không nguôi:

Giữa đại dương mênh mông ấy, nơi nào là nơi bắt đầu của sóng ? Khó mà trả lời cho chính xác, sóng vẫn có thể nói rằng: Sóng bắt đầu từ gió. Có gió mới có sóng, tất nhiên là thế. Vậy Gió bắt đầu từ đâu ? Câu trả lời không phải dễ bởi nó cũng bí ẩn, kì lạ như câu hỏi tình yêu bắt đầu từ đâu vậy.

Sự giải thích của Xuân Quỳnh cho thấy một quy luật phổ biến trong tình yêu đó là trực cảm đến trước lí trí. Xuân Quỳnh đã dùng liên tiếp hai câu hỏi tu từ: Từ nơi nào sóng lên ? Gió bắt đầu từ đâu ? vừa để nói lên cái trăn trở, băn khoăn, vừa khẳng định niềm đam mê không gì sánh được của tình yêu. Cũng như sóng, như gió, tình yêu là sức mạnh tự nhiên, mang vẻ đẹp tự nhiên.

Khát vọng tình yêu thường gắn liền với nỗi nhớ. Sóng từ sông tìm ra bể, sóng nhớ bờ dù ở dưới lòng sâu hay trên mặt nước, bất kể ngày hay đêm :

Xuân Quỳnh không ngại nói thẳng ra nỗi nhớ người yêu đau đáu của mình. Yêu và nhớ là hai mặt của tình yêu. Yêu say đắm thì nhớ thiết tha. Nhà thơ vẫn mượn chuyện sóng bể nói chuyện tình. Chỉ có sóng ở đại dương mênh mông mới có thể sánh được với nỗi nhớ. Con sóng dưới lòng sâu, Con sóng trên mặt nước là những cung bậc khác nhau của nỗi em nhớ anh. Sóng trên mặt nước dù có lớn cũng còn có thể lựa chiều mà vượt, chứ con sóng dưới lòng sâu âm thầm khó nhận thấy, mới thật sự dữ dội và khôn lường. Nhưng dù trên mật nước hay dưới lòng sâu thì sóng đều đến bờ. Bờ là nơi đến của sóng để sóng ve vuốt, vỗ về, là cái đích để sóng đi đâu về đâu cũng nhớ :

Nỗi nhớ có lúc biểu hiện trên bề mặt và cũng có lúc ẩn chứa tận dưới lòng sâu. Xa anh, em nhớ, nhưng đó mới là nỗi nhớ trên bề mặt. Còn hờn anh, giận anh em nhớ mới là nỗi nhớ dưới lòng sâu. Nó xoáy cuộn, da diết, khắc khoải, thổn thức đến trào nước mắt. Thức mà nhớ, là chuyện thường tình. Còn em nhớ anh. đến mức : Cả trong mơ còn thức thì quả là nỗi nhớ đã lên tới đỉnh điểm. Thức trong mơ – một nghịch lí đặc sắc. Quả là nỗi nhớ đã ăn sâu vào tiềm thức, không bao giờ nguôi ngoai.

Đoạn thơ này đặc biệt chỉ có hai câu, khác với những khổ bốn câu trước và sau nó. Ở trên, nhân vật trữ tình còn nhờ lời sóng để bày tỏ lòng mình thì đến đây đã trực tiếp cất lên tiếng nói tha thiết, chân tình.

Nỗi nhớ còn được gắn liền với khái niệm thời gian vô tận và không gian vô biên. Với thời gian, nỗi nhớ không phân biệt ngày đêm. Với không gian, nó chẳng có nhiều phương hướng. Không gian có bốn phương Đông, Tây, Nam, Bắc chứ tình yêu của em chỉ có một phương, đó là anh. Chỉ riêng anh là khiến em luôn nghĩ tới và hướng về :

Nếu tình yêu là một quy luật của tự nhiên thì của tình yêu: Nơi nào em cũng nghĩ, Hướng về anh – một phương, dị mà sâu sắc và xúc động. Những người đang yêu bao giờ nhau. Họ là mặt trời suốt đời soi sáng và sưởi ấm cho nhau.

Tình yêu dù trong sáng, mãnh liệt tới đâu chỉ với đời thường, mà đời thường lại vốn nhiều dâu bể. những người đang yêu còn phải có đủ ý chí và giông bão của cuộc đời với niềm tin son sắt.

Vậy thì những người đang yêu hãy nhìn vào con sóng :

Dù gió xô bão giạt tới phương nào đi nữa thì cuối với bờ. Em cũng vậy, cho dù gian nan, cách trở đến đâu, lòng em, tình em cũng vẫn hướng về anh. Niềm tin và nghị lực em tìm thấy ở thiên nhiên và ở chính mình. Khi đã thực lòng yêu, Dù muôn vời cách trở, chúng mình vẫn vượt qua hết để đến với nhau. Em tự động viên mình và cũng là động viên anh để chúng ta có thêm nghị lực trên con đường đến vớỉ hạnh phúc đích thực.

Nếu ở những khổ thơ trên, hai hình tượng sóng và em đan cài, quấn quýt vào nhau như hình với bóng, bổ sung cho nhau nhằm đặc tả một tình yêu đẹp đẽ, nồng nàn, thủy chung thì đến đoạn này, dường như những con sóng lặng dần đi, nhường chỗ cho những suy tư xa rộng về cuộc đời, năm tháng, về các quy luật vĩnh cửu của tự nhiên :

Tình yêu đẹp đẽ là thế, thiêng liêng là thế nhưng thật mong manh, khó nắm bắt, khó giữ gìn. Một linh cảm lo lắng thấp thoáng mơ hồ về lòng người có thể đổi thay, tình yêu có thể vơi cạn, phai nhạt theo dòng chảy vô tận của thời gian.

Băn khoăn, lo lắng nhưng vẫn không vơi tin tưởng. Mọi chuyện rồi sẽ qua đi : cuộc đời, năm tháng… và mây kia cũng cứ bay mãi vào cõi xa xăm, vô định. Cuối cùng : Chì còn em và anh, cùng tình yêu ở lại.

Ở khổ thơ cuối, khát vọng tình yêu của nhà thơ thật mãnh liệt. Nhà thơ ao ước tình yêu vượt khỏi cái hữu hạn của đời người để tồn tại vĩnh viễn, bất diệt như những con sóng vô hồi vượt thời gian vô hạn:

Sự phát triển, vươn xa của cảm xúc và ý tưởng ở đoạn kết được thể hiện thật rõ ràng. Chủ thể trữ tình đứng trước muôn trùng sóng bể mà nghĩ vể đôi lứa (anh em), nghĩ về tình yêu (biển lớn). Tình yêu đã bùng cháy thành ngọn lửa khát vọng nhưng vẫn Khiêm nhường, kín đáo. Em ao ước được hóa thân Thành trăm con sóng nhỏ để được hòa nhập vào Giữa biển lớn tình yêu, nghĩa là ước muốn đạt được tình yêu vĩnh hằng. Nhà thơ muốn biến cái hữu hạn của đời người thành cái vô hạn của thiên nhiên và hòa tan tình yêu vào thiên nhiên vĩnh cửu để ngàn năm sau, những con sóng đại dương vẫn cất cao tiếng hát ca ngợi tình yêu. Đó cũng là khát vọng cháy bỏng của con người từ trước tới nay.

Trong bài thơ, hình tượng sóng được khắc họa toàn vẹn qua mạch liên kết giữa các khổ thơ với những khám phá liên tục về sóng, ở lớp nghĩa hiển ngôn, hình tượng sóng được diễn tả chân thực, sinh động. Sóng như có tâm hồn, có tính cách, tâm trạng. Ở lớp nghĩa biểu tượng, sóng gợi đến sự phong phú trong tâm hồn người con gái đáng yêu: vừa đắm say vừa tỉnh táo, vừa nồng nhiệt vừa dè dặt, vừa tin tưởng vừa hoài nghi,… Tất cả làm thành trạng thái bất an, thao thức của cái tôi trữ tình đang trên đường tìm kiếm bản thể để trả lời câu hỏi: Thế nào là hạnh phúc ? Hình tượng sóng đôi này tạo thành chiều sâu nhận thức và nét độc đáo cho bài thơ: mọi tính chất của sóng đều được quy chiếu đối sánh với sự xao xuyến của trái tim người con gái đang yêu, hướng tới việc cắt nghĩa bản chất tình yêu.

Những xúc cảm trong tình yêu thường mang tính khái quát nhưng mỗi nhà thơ lại có cách thể hiện riêng. Cái riêng của Xuân Quỳnh ở bài Sóng trước hết thể hiện ở sự giàu trực cảm và ưa bộc bạch, không chỉ khẳng định nhu cầu gắn bó dài lâu mà còn bộc lộ cả sự lo âu trước cái hữu hạn của đời người. Nhà thơ khẳng định tình yêu đích thực phải là tình yêu có những đặc điểm và phẩm chất như hồn nhiên, nồng nàn, say đắm, bền vững, duy nhất, thủy chung,… có khả năng nâng cao tâm hồn và nhân cách con người. Nhờ vậy Xuân Quỳnh vẫn giữ được những nét đẹp truyền thống nồng nàn mà ý nhị, sôi nổi mà đằm thắm cho nhân vật trữ tình trong bài thơ.

Thảo luận cho bài: Phân tích hình tượng Sóng trong thơ Xuân Quỳnh (Mẫu 2)