Tục ngữ là túi khôn của dân gian. Ông cha ta từ xưa tới nay thường căn dặn con cháu phải biết nhớ ơn đến những người đã hi sinh mồ hôi, xương máu tạo nên đất nước Việt Nam độc lập, tự do như ngày hôm nay. Nhưng đó không phải chỉ là những anh hùng bộ đội, các cô thanh niên xung phong, mà còn là biết bao con ng` đã hi sinh công sức xây dựng đất nước VN phồn vinh, tươi đẹp này. Chúng ta – các thế hệ con cháu – phải biết nhớ ơn , phát huy những thành quả tốt đẹp đó. Đây cũng chính là lời khuyên mà câu TN “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây” muốn gửi đến chúng ta.
Ý 1: Giải thích
Trong câu TN trên, “ăn quả” ở đây là hình ảnh nói về những người hưởng thành quả, còn “ kẻ trồng cây” là hình ảnh nói về những người làm ra thành quả cho người khác hưởng thụ. “Nhớ” là biết ơn. Câu tục ngữ là một lời khuyên với chúng ta: khi ăn một quả thơm ngon thì ta phải nhớ đến người đã trồng ra cây đó. Trồng được một quả ngọt phải đổ bao nhiêu vất vả, mồ hôi, mưa nắng.
Nhưng ý nghĩa sâu xa của câu tục ngữ lại muốn khuyên chúng ta khi được hưởng một thành quả nào đó thì phải nhớ ơn những người đã tạo nên thành quả. Lời khuyên ấy đã trở thành truyền thống đạo lí tốt đẹp của dân tộc ta: “Uống nước nhớ nguồn”, “Ăn khoai nhớ kẻ cho dây mà trồng”… Nếu ta hiểu cuộc sống ấm no tốt đẹp này hôm nay là thành quả mà ta hưởng thụ, vậy ai là người đã làm ra thành quả của ngày hôm nay ? Trước hết đó là cha, mẹ người đã có công sinh thành và nuôi dưỡng từ khi ta còn bé cho đến ngày lớn khôn. Họ là người luôn dõi theo từng bước đi của chúng ta, an ủi, động viên, dìu dắt
chúng ta trở thành những người có ích cho xã hội. Đó là thầy, cô giáo – người đã cho chúng ta ánh sáng tri thức – một hành trang qúi giá nhất để chúng ta vững bước vào đời. Đó là những anh bộ dội, những chị thanh niên xung phong đã cống hiến cả tuổi thanh xuân cùng một phần xương máu của mình để góp phần tạo nên cuộc sống tươi đẹp hôm nay. Đó là những nhà khoa học đã dốc sức lao động trí óc để tạo nên những của cải, vật chất làm giàu cho xã hội, cho chúng ta đc hưởng thụ và còn biết bao nhiêu người khác nữa đang âm thầm cống hiến mà không cần được tôn vinh. Những con người đó dù ở vị trí nào vẫn luôn luôn cố gắng hết mình, phấn đấu hết mình để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ đất nước…
Ý 2: Khẳng định đúng – sai
Thật vậy! Đây là lời khuyên rất chính xác. Vì sao lại thế ư ? Vì tất cả những người trồng cây đã không tiếc mồ hôi, công sức, trí tuệ thậm chí cả xương máu, cả cuộc đời để đem lại “quả ngọt” cho đời. Đã bao giờ ta tự hỏi: Tại sao ta lại có mặt trên cuộc đời này ? Đó bởi công ơn của mẹ đã mang nặng, đẻ đau đã sinh ra ta. Giây phút chúng ta cất tiếng khóc chào đời cũng chính là giây phút hạnh phúc ngập tràn trong lòng cha mẹ. Rồi cha mẹ chăm bẵm, dạy dỗ chúng ta khôn lớn thành người. Tiếng gọi “cha, mẹ” và những bước đi chập chững đầu tiên của con trẻ chính là những nấc thang tột cùng hạnh phúc của mẹ cha. Họ luôn ở bên cạnh chúng ta ngay cả những lúc ta buồn vui, san sẻ giúp đỡ và nuôi dưỡng những ước mơ của chúng ta. Còn thầy cô là những ng` cha, ng` mẹ thứ hai luôn cặn kẽ, chỉ bảo, mở ra cho ta kho tàng kiến thức rộng lớn của nhân loại, để rồi chắp cánh cho những ước mơ đó bay cao, bay xa hơn nữa. Rồi những người công nhân, kĩ sư, bác sĩ đã không tiếc công sức, mồ hôi, trí tuệ lao động xây dựng cuộc sống. Họ là những người dám hi sinh tất cả cuộc đời mình để cống hiến cho đất nước. Điều đó cũng rất phù hợp với tình người. Bởi vậy, chúng ta phải nhớ ơn họ vì đây là truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam đã được truyền dạy lại qua nhiều thế hệ con cháu:
“Uống nước nhớ nguồn”
“Chimcó tổ, người có tông”.
Các câu ca dao, TN trên chính là những lời khuyên mà ông cha chúng ta muốn truyền dạy lại cho con cháu. Đó là những nét đẹp về văn hóa của dân tộc VN mà thế hệ con cháu chúng ta dù sống trong hoàn cảnh nào cũng phải luôn nhớ tới.
Ý 3: Bàn luận mở rộng
Nhận thức đc ý nghĩa câu TN, chúng ta phải biết ơn những người mang lại cho ta cuộc sống ấm no hạnh phúc như hôm
nay. Tuy nhiên, lòng biết ơn không phải là lời nói suông mà phải thể hiện bằng hành động cụ thể. Chúng ta có thể: tham gia HĐ phụ dưỡng ng` mẹ VN anh hùng; thăm viếng, giúp đỡ những gđình có công với Cách mạng, với đất nước; lễ phép, kính trọng, yêu thương ông bà, cha mẹ, các thầy cô giáo đã dậy dỗ, bảo ban chúng ta… Tuy nhiên, trong XH hiện nay vẫn còn tồn tại những kẻ sống trái với đạo lí trên. Những kẻ đó sống theo kiểu “Ăn cháo đá bát”, “Qua cầu rút ván”. Họ luôn coi trọng đồng tiền, chạy theo danh vọng mà quên rằng : ai là ng` đã sinh ra họ, đã nuôi dưỡng và dạy dỗ họ nên người ? Đối với cha mẹ, họ ỷ lại vào công việc mà không quan tâm chăm sóc tới cha mẹ mình. Ỷ vào đồng tiền, họ bỏ mặc ba mẹ ở trại dưỡng lão, không thèm hỏi han quan tâm đến cha mẹ của mình. Đối với loại người đó, XH chúng ta cần phải lên án và phê phán gay gắt. Qua đó nâng tầm nhận thức để chúng ta luôn luôn nhớ ơn những người đi trước, những người đã hi sinh xương máu cho đất nước.
Câu tục ngữ trên mộc mạc, đơn giản nhưng đã dạy cho chúng ta những bài học quý giá: không có thành quả nào tự
nhiên mà có được, mà tất cả đều được tạo ra từ thành quả lao động, bằng mô hôi, xương máu của lớp người đi trước để có được thành quả như ngày hôm nay. Chúng ta – thế hệ mầm non của tương lai của đất nước – nguyện sẽ chăm chỉ học tập để
có thể xây dựng bảo vệ và giữ gìn những thành quả mà ông cha ta đã tạo ra và luôn luôn nhác nhở nhau “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây”.