Phân tích tác phẩm ‘Mẹ Tơm’ của Tố Hữu

  Phân tích tác phẩm ‘Mẹ Tơm’ của Tố Hữu

Mời các em học sinh tham khảo thêm tài liệu:

2 Tuyệt phẩm của Xuân Diệu

Tố Hữu có cả một dòng thơ viết về người mẹ. Trong tập thơ “Từ ấy” có bài ” Bà má Hậu Giang”; trong tập thơ “Việt Bắc” có “Bầm ơi!” “Bà Bủ”, “Bà mẹ Việt Bắc”, trong tập thơ “Gió lộng” có “Quê mẹ”, “Mẹ Tơm”; trong tập thơ”Ra trận” có “Mẹ Suốt”… Ông viết về người mẹ với tấm lòng thương yêu, kính trọng, ngợi ca.

Bài thơ “Mẹ Tơm” cũng được tác giả viết với dòng cảm xúc cao quý ấy và gửi gắm lòng biết ơn người mẹ đã nuôi dưỡng nhà thơ trong những ngày vượt ngục. Từ xúc cảm cụ thể, bài thơ vươn lên triết lí, để cao dạo lí ân nghĩa của dân tộc.Tác giả đã chọn thể loại thơ trữ tình kết hợp với tự sự thích hợp với giọng điệu tâm tình. Kết cấu của bài thơ theo diễn biến của cuộc hành trình và theo sự vận động nội tâm của tác giả.

Cái tôi trữ tình hiện diện ngay ở đầu bài thơ với cảm xúc dào dạt khi nhà thơ trở về miền biển Hậu Lộc, quê hương của mẹ Tơm, sau mười chín năm xa cách:

Nhà thơ đi trong không gian thoáng đãng, dưới trưa nắng sáng, trong âm vang của sóng biển (hay sóng lòng?). Những từ láy phụ âm đầu như “xôn xao”. “đu đưa”. “ngân nga” đã cộng hưởng thành một hòa âm xao động mà êm ái du dương.

Nhà thơ trở nên hồn nhiên, trò chuyện với những cái không thể trò chuyện được, chào hỏi những vật vô tri như chào hỏi cố nhân:

Màu sắc cũng được gợi lên thật đẹp. Màu xanh của “dừa xanh” đầy sức sống, nổi bật trên màu trắng của “cát trắng” tinh anh và điểm xuyết nét dỏ của “dưa đỏ ngọt lành”. Nhưng hay nhất của khúc tâm tình này là âm nhạc. Những từ láy và những vần lưng cộng hưởng thành những hòa âm phong phú”

Trong điệu nhạc ân tình, nhà thơ tưởng nhớ đến người mẹ nuôi xưa

Tố Hữu nhớ đến mẹ Tơm là nhớ đến một người mẹ giàu lòng thương yêu, có lí tưởng cao quý. Chính mẹ Tơm mười chín năm về trước đã nuôi dưỡng, che chở, bảo vệ cho Tố Hữu trong những ngày vượt ngục đầy gian nan, bất chấp bạo lực của kẻ thù. Mẹ Tơm tình nghĩa mà anh hùng!
Nhà thơ ngạc nhiên, vui mừng trước sự đổi thay của quê hương Hậu Lộc :

Màu sắc mới mẻ ( tường vôi trắng ) , hương vị miện biển ( thơm phức mùi tôm ) , hình ảnh “ ngồn ngộn sân phơi khoai dát nắng “ đã nói lên sự thay da đổi thịt của miền quê Hậu Lộc – một miền quê biển thanh bình , sung túc.

Nhà thơ ngơ ngác trước cuộc sống lạ lùng hôm nay. “Cô gái má bồ quân “ , “ Mái đầu tóc xoã xanh bên giếng “ , mười chín năm trước đã quen thân , vậy mà giờ đây cả hai đều bỡ ngỡ . Lời thoại giữa cô gái và nhà thơ tạo ra không khí sôi nổi , trẻ trung cho thơ :

Rồi giọng thơ lại bùi ngùi trước hai tin buồn :

Nhà thơ lại “ bâng khuâng” nhớ lại chuyện cũ. Mười chín năm trước , Tố Hữu và một số bạn tù đã vượt ngục Đắc Lay về Thanh Hoá và “ Duyên may dây nối , đất Hanh Cù”. Nhà thơ và các bạn tù đã tìm đến bà mẹ nghèo ở đất Hanh Cù :

Mẹ Tơm nghèo nhưng tình nghĩa “thương người cộng sản, căm Tây , Nhật “, trung thành, thuỷ chung với cách mạng :

Thật không còn hình ảnh nào xác thực hơn để ngợi ca lòng trung thành của mẹ Tơm đối với Đảng , với cách mạng ! Hình tượng người Mẹ cứ lớn dần lên hòa lẫn với non nước thật là cao đẹp.

Mẹ Tơm từ người mẹ nuôi dưỡng , đã trở thành người mẹ tranh đấu. Từ những việc làm âm thầm như nuôi giấu cán bộ , ngồi canh cho những hoạt động của chiến sĩ cách mạng , dần dần Mẹ đã tham gia trực tiếp vào cuộc chiến tranh :

Mẹ Tơm gợi nhớ đến nhân vật Nilôpna trong tiểu thuyết “ Người mẹ “ của Macxim Go-rơ-ki. Hai người Mẹ đều bắt đầu từ tự phát đến tự giác đấu tranh .Và đều có những hành động anh hùng , bất khuất.

Nhà thơ tưởng niệm mẹ Tơm bằng một “ nén hương thơm “ và triết lí sâu sắc ngợi ca người Mẹ tình nghĩa mà anh hùng :

Thành công lớn nhất của bài thơ là đã tái hiện được hình ảnh mẹ Tơm . Người mẹ nghèo khổ sống lặng lẽ âm thầm nhưng giàu lòng thương yêu và son sắt thuỷ chung với cách mạng . Từ người mẹ thật ngoài đời đã bước vào trong thơ thành nhân vật lí tưởng của thi nhân . Tượng đài người mẹ anh hùng mà tình nghĩa dược hiện lên trong âm nhạc hoài niệm và ngợi ca nên có sức ngân vang mãi trong lòng người đọc.