Nguyễn Bỉnh Khiêm- Vầng mây trắng thanh cao (3)

Về quê, ông đã nghĩ ngay đến dân làng: dân là “gốc” của quốc gia, phải làm cho gốc ấy được luôn vững bền. Ông đã lập ta “Trung Tân Quán” để dạy dỗ dân, và dựng Am Bạch Vân làm nơi ở, cũng là nơi sáng tác những bài thơ giáo huấn, răn đời.

Tuy vui thú với “Một mai, một cuốc, một cần câu”, “thản nhiên vô sự lòng không vướng”, nhưng lại “Tân Quán ngày đêm mở cửa hoài”để sống gần và sống có ích cho dân. Những người mà càng gần gũi thì ông càng yêu mến; vì ông đã thấy rõ rằng: những tranh giành danh lợi, suy đồi phong hoá, chỉ có ở tầng lớp quan quyền giàu có, còn đa số dân chúng thì vẫn sống lành mạnh với truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Tuy nhiên, ông vẫn khuyên dân đừng bắt chước những người quyền thế, không biết nghĩa nhân, chỉ ưa điều lợi, là điều dễ đưa đến sự hỗn loạn. Ông giảng dạy, làm thơ, nói về đạo lý, mà chính là phản đối những phe phái đang tranh giành lợi lộc trong triều, đưa quốc gia đến suy vong. Điểm đặc sắc của Nguyễn Bỉnh Khiêm là những bài thơ về nhân tình thế thái, đề cao đạo lý Thánh hiền, có tính giáo huấn rất cao: Ông khuyên con người, dù giàu dù nghèo, nên sống khiêm tốn:

Đừng quá quan trọng cái được cái mất ở đời:

Trong xã hội, người mua kẻ bán, người giàu kẻ nghèo, nên nương nhau mà sống.

Hàng xóm láng giềng, nên ở với nhau cho thân thiện, đạo nghĩa:

Nhờ vậy, sẽ có được tình xóm làng đẹp đẽ:

Ngoài xã hội đã vậy, trong gia đình thì phải kính trên nhường dưới,

mới mong có được cuộc sống hạnh phúc vui tươi. Đối với cha mẹ thì:

Tóm lại, trên cũng như dưới, trong gia đình cũng như ngoài xã hội, mỗi người phải giữ danh phận của mình: