Lập luận trong văn nghị luận
Mời các em tham khảo thêm tài liệu:
A. Mục tiêu bài học:
1. Kiến thức: Củng cố và nâng cao hiểu biết về yêu cầu và cách thức xây dựng lập luận đã học ở THCS: khái niệm về lập luận, cách xác định luận điểm, tìm kiếm luận cứ và sử dụng các phương pháp lập luận.
2. Kĩ năng: Rèn kĩ năng lập luận trong viết văn nghị luận và dùng lí lẽ khi tranh luận trong giao tiếp hàng ngày.
B. Nội dung bài học:
I. Khái niệm lập luận trong bài văn nghị luận:
1. Tìm hiểu ngữ liệu:
– Mục đích lập luận: thuyết phục đối phương từ bỏ ý chí xâm lược.
– Lí lẽ:
+ Người dùng binh giỏi là ở chỗ biết xét thời thế.
+ Được thời có thế thì biến mất làm còn, hóa nhỏ thành lớn.
+ Mất thời ko thế thì mạnh quay thành yếu, yên thành nguy.
-> Kết luận: “Nay các ông…được”.
2. Lập luận: là đưa ra các lí lẽ, bằng chứng nhằm dẫn dắt người nghe (đọc) đến một kết luận nào đó mà người nói (viết) muốn đạt tới.
Lập luận trong văn nghị luận
II. Cách xây dựng lập luận:
1. Xác định luận điểm:
– Luận điểm: là ý kiến thể hiện tư tưởng, quan điểm trong bài văn nghị luận.
– Tìm hiểu ngữ liệu:
Vấn đề: Thực trạng sử dụng tiếng nước ngoài lấn lướt tiếng Việt của người Việt ” Cần có thái độ tự trọng trong viêc sử dụng tiếng mẹ đẻ (chữ ta).
– Quan điểm của tác giả:
+ Khi nào thật cần thiết mới dùng tiếng nước ngoài.
+ Thái độ tự trọng và đảm bảo quyền được thông tin của người đọc.
+ Phê phán bệnh sính tiếng nước ngoài của người Việt.
– Các luận điểm:
+ Tiếng nước ngoài (tiếng Anh) đang lấn lướt tiếng Việt trong các bảng hiệu, biển quảng cáo ở nước ta.
+ Một số trường hợp tiếng nước ngoài được đưa vào báo chí một cách ko cần thiết, gây thiệt thòi cho người đọc.
2. Tìm luận cứ:
– Luận điểm 1: Tiếng nước ngoài, chủ yếu là tiếng Anh, đang lấn lướt tiếng Việt trong các bảng hiệu, biển quảng cáo ở nước ta.
Các luận cứ:
+ Chữ nước ngoài, chủ yếu là tiếng Anh, nếu có thì viết nhỏ đặt dưới chữ Triều Tiên to hơn ở phía trên.
+ Đi đâu, nhìn đâu cũng thấy nổi bật những bảng hiệu chữ Triều Tiên.
+ Trong khi đó thì ở một vài thành phố của ta nhìn vào đâu cũng thấy tiếng Anh, có bảng hiệu của các cơ sở của ta hẳn hoi mà chữ nước ngoài lại lớn hơn cả chữ Việt, có lúc ngỡ ngàng tưởng như mình lạc sang một nước khác.
– Luận điểm 2: Một số trường hợp tiếng nước ngoài được đưa vào báo chí một cách ko cần thiết, gây thiệt thòi cho người đọc.
Các luận cứ:
+ Ở Triều Tiên:- Có 1 số tờ báo, tạp chí, số báo xuất bản bằng tiếng nước ngoài, in rất đẹp.
– Nhưng các tờ báo phát hành trog nước… cần đọc.
+ Trong khi đó ở ta, khá nhiều tờ báo… thông tin.
3. Lựa chọn phương pháp lập luận:
– Phương pháp lập luận là cách thức lựa chọn, sắp xếp luận điểm , luận cứ sao cho lập luận chặt chẽ và thuyết phục.
– Đoạn văn của Nguyễn Trãi: phương pháp diễn dịch và quan hệ nhân- quả.
– Bài văn của Hữu Thọ: phương pháp quy nạp và so sánh đối lập.
– Ngoài ra còn có các phương pháp:
+ Nêu phản đề.
+ Ngụy biện (là xuất phát từ 1 thực tế hiển nhiên nào đó để suy ra những kết luận chủ quan nhằm bác bỏ ý kiến của đối phương. Kết luận chung có thể đúng khi chỉ dừng ở bề mặt hiện tượng, sai khi xem xét bản chất toàn diện).
+ Loại suy (dựa vào sự so sánh 2 hoặc hơn 2 đối tượng, chúng ta tìm ra được những thuộc tính giống nhau nào đó, từ đó suy ra chúng có những thuộc tính giống nhau khác. Phương pháp này có tính chất ngẫu nhiên nên cần tìm ra càng nhiều thuộc tính giống nhau, đặc biệt là các thuộc tính bản chất).
III. Luyện tập:
1. Bài 1:
– Luận điểm: Chủ nghĩa nhân đạo trong VHTĐ rất phong phú, đa dạng.
– Luận cứ:
+ Lí lẽ: Chủ nghĩa nhân đạo biểu hiện: Lòng thương người, lên án, tố cáo các thế lực bạo tàn chà đạp lên con người. Khẳng định, đề cao con người về các mặt phẩm chất, tài năng, những khát vọng chân chính,…Đề cao những quan hệ đạo đức…
+ Dẫn chứng: Các tác phẩm văn học đời Lí- Trần, VHVN thế kỉ XVIII- giữa thế kỉ XIX.
2. Bài 2:
a. Đọc sách mang lại cho ta nhiều điều bổ ích:
– Giúp ta tích lũy và mở rộng tri thức về tự nhiên và xã hội.
– Giúp ta khám phá ra bản thân mình.
– Chắp cánh ước mơ và sáng tạo.
– Giúp rèn khả năng diễn đạt.
b. Môi trường đang bị ô nhiễm nặng nề:
– Đất đai bị xói mòn,sa mạc hóa.
– Ko khí ô nhiễm.
– Nước bị nhiễm bẩn ko thể tưới cây, ăn uống, tắm rửa.
– Môi sinh đang bị tàn phá, bị hủy diệt.
c. VHDG là những tác phẩm nghệ thuật ngôn từ truyền miệng:
– VHDG là những tác phẩm ngôn từ.
– VHDG là những tác phẩm truyền miệng.